Een plek om weer te beginnen

Voor jongeren die langdurig thuiszitten, is terugkeren naar het reguliere onderwijs een grote stap. De Doorstart, een zorg- en onderwijstraject binnen YOEP, biedt een tussenfase. Hierin werken jongeren in kleine groepen aan herstel, zelfvertrouwen en leerdoelen. Een combinatie dus van onderwijs met jeugdhulp. Hoe ziet zo’n traject eruit? En wat levert het daadwerkelijk op?

Herstel als eerste stap

Veel jongeren die bij De Doorstart terechtkomen, hebben al langere tijd thuisgezeten of dreigen thuis te komen zitten. De oorzaken variëren van psychische klachten tot overprikkeling of negatieve schoolervaringen. Het Trimbos-instituut stelt dat het aantal jongeren met psychische klachten flink is toegenomen sinds de coronapandemie. Volgens zorgcoach Caithlin van Wissen hebben de meeste jongeren ook te maken met angst- of stressklachten:

Ze hebben langdurige tijd boven hun daadkracht gefunctioneerd. Het lukt dan niet meer om in een volle klas te zitten.

De Doorstart is geen snelle oplossing. Het is een traject gericht op het hervinden van vertrouwen en stabiliteit. De jongeren krijgen een individueel plan met doelen en begeleiding, zowel op leergebied als sociaal-emotioneel vlak. “Het belangrijkste is dat ze weer grip ervaren. Dat ze merken, ‘ik kan dit’”, zegt zorgcoach Floor Keller.

Hoe een dag op De Doorstart eruitziet

Een typische dag bestaat uit drie lesblokken van ongeveer 50 minuten. In die blokken werken jongeren zelfstandig aan vakken die door hun eigen oorspronkelijke school worden aangeleverd. De school blijft dan ook eindverantwoordelijk voor het onderwijs. De Doorstart neemt de uitvoering en begeleiding over.

Bij overprikkeling kunnen de leerlingen zich terugtrekken. De kleine groepen zorgen voor overzicht en rust. Geen geroezemoes en geen telefoons. Hierdoor is concentreren op schoolwerk makkelijker dan in een volle en drukke klas. Eén van de leerlingen op De Doorstart, Loes*, vertelt dan ook dat ze zich hier veiliger voelt dan op school.

Als het te veel is, mag ik gewoon even de gang op. Daar hoef ik niet eerst toestemming voor te vragen. En dat helpt echt.

In tegenstelling tot reguliere scholen is het rooster hier flexibel. Er wordt namelijk samen gekeken naar een planning en daarbij kunnen de jongeren ook eigen input geven.

“We oefenen hier met wat het betekent om weer leerling te zijn”, zegt onderwijscoach, Joyce Hooft. “Soms begint dat bij op tijd komen en je spullen bij je hebben. Daarna komt pas de leerstof.”

Maatwerk en structuur

Hoe vaak jongeren komen, verschilt per individu. Sommigen starten met één of twee dagdelen per week, anderen combineren De Doorstart al met reguliere schoollessen. Joyce benadrukt hoe belangrijk het is dat jongeren zelf keuzes mogen maken: “In het begin vragen we ze nog wat ze willen doen. Later komen ze binnen en beginnen ze er zelf over wat ze die dag willen aanpakken.” Dat eigenaarschap is essentieel, zegt ze. “Veel van hen zijn het gevoel kwijtgeraakt dat ze invloed hebben op hun eigen leerproces.”

De benadering verschilt per locatie. In Alphen aan den Rijn worden er meer gezamenlijke energizers gedaan tussen de werkblokken door, terwijl in Zoetermeer en Den Haag er juist meer zelfstandige pauzes worden gehouden. De rode draad: kleinschaligheid, voorspelbaarheid en persoonlijke begeleiding.

Wat jongeren vooral waarderen, is dat er geluisterd wordt. “Op school voelde het alsof ik constant iets fout deed”, zegt Kirsten. “Hier vragen ze hoe het met je gaat voordat ze zeggen wat je moet doen.” Ze zit sinds september in dit traject en kijkt nu uit om door de gaan naar haar vervolgstap richting het MBO.

Volgens Caithlin is het belangrijk om die stappen niet te forceren:

Als we te snel gaan, dan bouwen we iets op dat geen bodem heeft. Het is beter om langzaam vooruit te gaan dan om weer opnieuw te moeten beginnen.

Terug naar onderwijs

In gesprekken geven jongeren aan dat ze weer durven te dromen over de toekomst. De één wil lerares worden, de ander productontwikkelaar en een andere leerling wil juist liever actrice worden. Niet iedereen weet het al precies en dat is niet erg. Joyce vindt het feit dat er weer ruimte is om over ‘later’ na te denken op zichzelf al winst.

Niet elke jongere stroomt terug naar regulier onderwijs. Sommigen gaan naar het MBO en anderen gaan beginnen met werken. Volgens de Onderwijsinspectie is een goede samenwerking tussen het vervolgonderwijs en een zorg- en onderwijstraject van belang voor een fijne overdracht, dit benadrukken zij in ‘De Staat van het Onderwijs 2025’. De inspectie ziet dat dit steeds vaker goed gaat. De overdracht blijft kwetsbaar voor jongeren. Vooral als er geen passende begeleiding kan worden aangeboden.

“We geven hier niet de oplossing, wel de ruimte om die zelf te vinden”, legt zorgcoach Kayleigh Zwiers uit. De Doorstart maakt zichtbaar waar het onderwijs tekortschiet en wat er mogelijk is als jongeren opnieuw de tijd krijgen om te herstellen.

*De naam is bekend bij de redactie